Historia wyspy

1. Praprzodkowie

Praprzodkowie dzisiejszych Inuitów wywodzą się z północno-wschodniej Alaski, gdzie początkowo zamieszkiwali tereny wybrzeża oraz tundry. W wyniku naturalne migracji powoli zasiedlili całą arktyczną Kanadę, a około roku 1250 dotarli do północno-zachodnich krańców Grenlandii.  Wyspa jest „kolonizowana” w falach, które różniły się pomiędzy sobą głównie używaną wówczas technologią. Można wyróżnić cztery takie fale – Independence, Saqqaq, Dorset  i Thule. Wszystkie te nazwy swoją genezę wywodzą z miejsc, w których odnaleziono archeologiczne ślady tych migracji. Z tych czterech fal, Thule dała początek dzisiejszym Inuitom.

Członkowie grupy Independence przybyli na Grenlandię ok 2400 p.n.e. z należącej dzisiaj do Kanady wyspy Ellesmere. Ocenia się, że grupę tą stanowiło ok. 500 0sób, którym udało się przeżyć (i ich następcom) w ciężkich warunkach atmosferycznych aż do 1800 – 1600 roku p.n.e. Kolejna grupa osadników mogła być swoistą konkurencją grupy Independance. W przeciwieństwie jednak do grupy Independance, byli o wiele bardziej liczni i zamieszkiwali na o wiele większym obszarze. Ostatecznie jednak i ta grupa wymarła, być może dając początek kolejnej fali  – Dorset.

Osadnicy z grupy Dorset byli niewątpliwie bardziej zaawansowani technologicznie od swoich poprzedników. Podsiedli m.in. umiejętność uzyskiwania oleju z wielorybów co pozwoliło im ogrzewać się ogniem podczas mroźnych grenlandzkich zim.

2. Grupa Thule – Inuici

Przybycie grupy Thule do brzegów Grenlandii w XI wieku na zawsze zmieniło oblicze ludzkiej obecności na wyspie. Członkowie grupy Thule mieli o wiele większą wiedzę, niż obecna wówczas na wyspie grupa Dorset. Z ich przybyciem pojawiają się bowiem na na terenie Grenlandii sanie ciągnięte przez psy, harpun do połowów oraz kajak. Przewaga technologiczna powoduje, że grupa Thule bardzo szybko  opanowuje zachodnie wybrzeże Grenlandii, co kończy tez obecność na tych terenach osadników z grupy Dorset. Mała Epoka Lodowcowa, która przyczyniła się do zakończenia kolonizacji Grenlandii przez Normanów, miała również niebagatelny wpływ na życie samych Inuitów. W wyniku obniżenia się temperatur, Inuici porzucili bowiem swoje wioski na północno-zachodnim wybrzeżu Grenlandii i udali się na południe, gdzie warunki była bardziej znośne. Jednocześnie zbyt intensywne myślistwo, głównie na pewien gatunek wielorybów, doprowadziło do pogorszenia się warunków życia, gdyż coraz trudniej było o dużo dobrego i bogatego w składniki pożywienia.

Ostatecznie jednak kultura Thule przetrwała, a jej członkowie są uważani za przodków dzisiejszych rdzennych Grenlandczyków.

3. Kolonizacja Normanów

Dla nas Europejczyków, historia Grenlandii wiąże się nieodparcie z Erykiem Rudym, Normanem (Wikingiem), który w roku 982 naszej ery został wygnany z Islandii za morderstwo, które popełnił. I w ten oto sposób, przepełniony opowieściami o nieodległym od Islandii lądzie,  Eryk rudy dociera do największej wyspy świata, której klimat w ówczesnym czasie diametralnie różnił się od dzisiejszych warunków pogodowych. Stąd też nazwa Zielona Wyspa.

Po kilku lata eksploracji Eryk rudy wraca na Islandię, z której na czele 25 statków rusza w celu skolonizowania wyspy. Do celu dociera 14 z nich i osadnicy zakładają pierwszą osadę – Brattahlid (dzisiejsze Qassiarsuk). Staje się ona na długie lata centrum osadnictwa Grenlandii (zw. Wschodnia Kolonia). Powstają też kolejne osady  m.in. Vesterbygd (tzw. Zachodnia Kolonia). W kolejnych latach przybywa coraz więcej osadników, którzy kolonizują dzisiejszą Południową i Zachodnią Grenlandią.

W roku 1000 przybywa na wyspę Leif Eriksson. Wkrótce w Brattahlid powstaje kościół chrześcijański. Zainteresowania Leif Eriksson nie ograniczają się jednak wyłącznie do religii. Leif Eriksson odkrywa bowiem również dzisiejszą arktyczną Kanadę i zostaje najprawdopodobniej pierwszym Europejczykiem na kontynencie amerykańskim.

Kolejne lata mijają na kolonizacji coraz to dalszych obszarów. Pierwsza oficjalna wzmianka o Grenlandii pochodzi z roku 1053, kiedy to papież Leo IX przekazał m.in. ludność Grenlandii pod władanie biskupa Adalberta.  W roku 1124 Grenlandia staje się odrębna diecezją kościoła chrześcijańskiego z siedzibą w Gardar (dzis. Igaliku, Południowa Grenlandia), niedaleko pierwszej osady Brattahlid. W czasach świetności na wyspie funkcjonowało 14 kościołów i jeden klasztor.

Lata 1100 – 1300 to okres ogólnego ocieplenia w Europie, który de facto pozwala na kolonizację Grenlandii. Koloniści zajmują się przede wszystkim myślistwem, a głównym towarem „eksportowym” są skóry niedźwiedzi polarnych oraz kości wielorybów. Rozwój handlu następuj przed wszystkim na linii Grenlandia – Islandia oraz Grenlandia – Norwegia. W tych czasach wiele statków nie dociera jednak do celu, stąd też ta wymiana handlowa jest czasami mocno ograniczona. W roku 1261 Grenlandia uznaje zwierzchność norweskiego króla co kładzie kres wolnemu handlowi – od tej pory jest on objęty królewskim monopolem, a król ściśle określa ilość statków, które mogą odwiedzać Grenlandię i Islandię.

W połowie XIV wieku Kolonie Zachodnie zostają nagle opuszczone.  Biskup Bergen – Ivar Bardarson wizytując wschodnie wybrzeże Grenlandii zastaje już tylko resztki trzody domowej, żadnego znaku życia kolonistów. Jednocześnie powoli zamiera handel z Norwegią za sprawą coraz to trudniejszych warunków atmosferycznych. Wybrzeża Grenlandii skuwa lód, który czyni żeglugę niemożliwą. Brak drewna ogranicza morską aktywność osadników. Coraz mniej statków dociera również do położonej po sąsiedzku Islandii. Dodatkowo Europę ogarnia zaraza czarnej dżumy i w konsekwencji kolonizacja Grenlandii spada na plan dalszy.

W 1408 w Hvalsey ma miejsce ślub Thorstein Olafsson i Sigrid Bjornsdaughter. Jest to ostatni znany zapis dotyczący Grenlandii. Niedługo potem Thorstein Olafsson i inni osadnicy opuszczają Grenlandię i udają się do Norwegii. Ostatni koloniści najprawdopodobniej wymierają w drugiej połowie XV wieku. Tak kończy się era pierwszej kolonizacji Grenlandii przez Europejczyków. Do dnia dzisiejszego trwają spory o przyczyny niepowodzenia kolonizacji Grenlandii przez Skandynawów. Ogólnie przyjmuje się, że tymi przyczynami mogło być:

– zniszczenie lokalnego środowiska (głównie pól uprawnych), co doprowadziło do głodu;

– pogarszający się klimat: coraz niższe temperatury miały negatywny wpływ na zbiory, coraz trudniej było przetrwać zimę, dodatkowo mróz powodował zamarzanie morza co uniemożliwiało handel;

– narastający brak umiejętności nawiązywania dobrych relacji z lokalnymi mieszkańcami – Inuitami, co w konsekwencji mogło doprowadzić do szeregu walk pomiędzy tymi grupami (początkowo te stosunki układały się całkiem poprawnie i przez wiele lat Skandynawowi i Inuici żyli obok siebie).

Nie wiadomo też co się tak naprawdę stało z ostatnimi Grenlandczykami. Hipotezy są różne – według jednej z nich, zmuszeni coraz cięższymi warunkami atmosferycznymi do porzucenia swoich osad we Wschodniej Koloni, przedostali się przez lądolód na zachodnie wybrzeże Grenlandii i stamtąd, po zamarzniętym morzu dotarli do arktycznej Kanady, gdzie żyli wśród Indian Algonquin. Na taki rozwój wydarzeń wskazuje m.in. język Indian Algonquin, w którym można odnaleźć szereg słów pochodzenia skandynawskiego.

4. Porzucenie

Prawie przez 250 lat Grenlandia nie była obiektem zainteresowania Europy. Owszem, próby odkrycia Północnego Przejścia prowadziły wzdłuż wybrzeży Grenlandii  i Europejczycy mieli kontakty z Inuitami, ale nie miały one stałego charakteru i nie wiązały się ze stałą obecnością na wyspie. Ze względu na bogactwo przybrzeżnych wód, coraz częściej wyspę odwiedzali wielorybnicy – głównie Anglicy i Szkoci.

5. Duńczycy

W 1721 roku na Grenlandię wyruszyła duńsko-norweska ekspedycja pod kierownictwem Hansa Egede m.in. w celu nawiązania kontaktów z wcześniejszymi kolonizatorami wyspy.  Wówczas nie wiedziano jeszcze jaki los spotkał te osoby. Powyższy cel, z oczywistych względów nie został osiągnięty, założono jednak nową kolonię  o wdzięcznej nazwie „Dobra Nadzieja” (Godthåb) – dzisiejszy Nuuk. Powyższa wyprawa rozpoczęła nowy etap w historii Grenlandii – etap, który trwa do dnia dzisiejszego i który zakończy się zapewne uzyskaniem przez Grenlandię niepodległości. Wraz z rozpoczęciem kolonizacji wyspy Duńczycy rozpoczęli równięz okres izolacji wyspy od obcych (nie duńskich) wpływów m.in. w zakresie handlu i osiedlania się. Etap ten trwał w zasadzie do roku 1953, w którym to roku Grenlandia stała się częścią Danii.W wyniku powyższych zmian Grenlandczycy zasiedli w duńskim parlamencie, a wszystkim mieszkańcom Grenlandii przyznano takie same prawa cywilne jak rdzennym Duńczykom.

Warto wspomnieć, że do północno-wschodniej części wyspy swoje roszczenia terytorialne podnieśli również Norwegowie. W wyniku jednak mediacji, która miała miejsce przed II Wojną Światową ostatecznie cała Grenlandia została przyznana Danii.

II Wojna Światowa przyniosła Grenlandii obecność amerykańskich baz wojskowych. Do dnia dzisiejszego działa baza w Thule, pozostałe zostały zamknięte. Niestety ślady ich obecności są dostrzegalne do dnia dzisiejszego.

W 1985 roku Grenlandia opuściła Unię Europejską pozostając nadal częścią Danii.  Ten ruch podyktowany był sprzeciwem Grenlandczyków przeciwko unijnej polityce rybołówstwa, która otwierała morza Grenlandii dla obcych, europejskich flot. Ówczesny sprzeciw Grenlandczyków zapoczątkował aspiracje niepodległościowe, które obecnie są bardzo silne. Ostatnio Grenlandczycy opowiedzieli się w referendum za większą niezależnością od Danii, co w ostateczności doprowadzi najprawdopodobniej do ogłoszenia niepodległości wyspy.  Zwolennicy niepodległości opierają jej niezależność i przyszłość w potencjalnych złożach surowców, które ma skrywać lądolód oraz w globalnym ociepleniu, które ma te surowce udostępnić poprzez stopienie pokrywy lodowej.

Źródła:

1. Ancestors

The ancestors of today’s Inuits come from northeastern Alaska; at the beginning they inhabited the coast and the tundra. As a result of natural migration gradually they have settled the whole arctic Canada and about 1250 they have reached the northwestern parts of Greenland. The island has been “colonized” in waves, which differ from each other mainly by the technology used. We can distinguish 4 such waves – Independence, Saqqaq, Dorset and Thule. The origin of names comes from the names of the places where archaeological traces of these waves were found. Among these four waves, Thule gave the beginning of today’s Inuits.

The members of the Independence group came to Greenland about 2400 B.C. from a Canadian island Ellesmere. It is estimated that the group consisted of about 500 people, who were able to survive in harsh conditions till 1800-1600 B.C. The next group of settlers could have been competition for the Independence group. Unlike the Independence group they were a more numerous group and they have inhabited a larger area.  This group has eventually disappeared giving the beginning of a new wave – Dorset.

The settlers from the Dorset group were undoubtedly technologically more advanced than their predecessors. They gained the ability of obtaining whale oil, what allowed them to warm themselves during severe Greenlandic winters.

2. Thule Group – Inuits

The arrival of the Thule group to the coast of Greenland in the XI th century has changed the aspect of human presence on the island. The members of this group had bigger knowledge than the Dorset group. With the appearance of the Thule group came dogsledges, harpoons and a kayak. The technological advantage causes fast expansion of the group towards the western coast of Greenland what ended the existence of the Dorset group.  The little Ice Age caused the end of colonizing Greenland by Vikings and had a considerable influence on the Inuit’s life. As a result of temperature decrease, Inuits abandoned their villages on the northwestern coast of Greenland and made their way south, where the weather was more bearable. At the same time too intense hunting mainly for one species of whales led to the deterioration of the life conditions as it was getting more and more difficult to gain plenty of good food rich in nutrients.

Finally the Thule culture survived and the Greenland’s population today is said to be descended from them.

3. Normans

For us, Europeans, the history of Greenland is inseparably connected with Erik the Red, a Norman (Viking) who was exiled from Iceland in 982 AD for murder. It is for this reason that hearing stories about a land close to Iceland he reaches the biggest island in the world, where the climate then was much more mild than today. Therefore the origin of the name – Green Island.

After a few years of exploration Erik the Red returns to Iceland and then set sail once more leading a fleet of 25 ships on course for Greenland to colonize the island. Only 14 ships made their destination and the first settlement is established – Brattahlid (now Qassiarsuk). For many years it becomes the center of settlement in Greenland (East Colony). New settlements are established in Vesrebygd (West Colony). Further years bring more settlers who colonize today’s South and Western Greenland.

In year 1000 Leif Eriksson comes to the island. Shortly afterwards the first Christian church is established. Leif Eriksson was not only interested in religion he also discovers present arctic Canada and probably was the first European on the American Continent.

The following years bring bigger areas. The first official note about Greenland comes from 1053, when Pope Leo IX conveyed the people of Greenland under the rules of bishop Adalbert. In 1124 Greenland become a seperate diocese of the Christian church with its seats in Gardar (Igalik, South Greenland), close to the first settlement Brattahlid. In days of splendor there were 14 churches and one monastery.

Years 1100-1300 were a time of global warming in Europe what in practice helps to colonize the island. The settlers mainly hunted and the main export “commodity” were polar bear skins and whales’ bones. Trade was basically between Iceland and Norway. In those days many ships do not reach their destiny that is why trade is quite limited. In 1261 Greenland admits the sovereignty of the Norwegian King what puts an end to free trade – since then it was covered by the King’s monopoly and the King precisely determines the number of ships that could visit Greenland and Iceland.

In the middle of the XIV century the Western Colonies suddenly become deserted. The Bishop of Bergen – Ivar Bardarson while visiting the coast of Greenland find the rests of herds and no settlers. At the same time trade with Norway slowly comes to a down-still as a result of more and more difficult weather conditions. The coast of Greenland becomes ice-bound and this causes difficulties in sailing. Lack of wood also limits sea activities of the settlers. Fewer ships arrive to neighboring Iceland. Additionally the plague  spread over Europe and a s a consequence the colonization of Greenland becomes of secondary importance.

In 1408 there is a wedding of Thorstein Olafsson and Sigrid Bjornsdaughter in Hvalsey. This is the last known record concerning Greenland. Soon after that Thorstein Olafsson and other settlers leave Greenland and set off for Norway. Probably the last settlers die out in the second half of the XV th century. That is how the first era of colonization of Greenland by Europeans ends.  Till today there are disputes about the reasons of failure in colonizing Greenland by The Scandinavians. Generally it is assumed that the causes were:

– Destruction of the local environment ( mainly cultivable land), what led to famine;

– Deteriorating climate, decline in temperature negatively influenced the crops; it was getting more and more difficult to survive winter, additionally because of the severe frost the sea froze, what made trade impossible.

– Growing disability of establishing good relationships with local inhabitants – Inuits, what led to several conflicts between those groups (at the beginning the relationships were quite correct and for many years the Scandinavians and Inuits lived in symbiosis.

It is not quite sure what happened to the last Greenlanders. There are different hypothesis – according to one of them, forced by tougher weather conditions, they had to abandon their settlements in the Eastern Colony, they reached the west coast of Greenland and from there through the frozen sea made their way to Canada were they lived among Algonquin Indians.   Such theory is supported bythe presence of some Scandinavian words in the language of Algonquin Indians.

4. Abandonment

For nearly 250 years Greenland was not an object of Europe’s interest. Of course there were attempts to discover the Northern Passage along the coast of Greenland and Europeans had occasional contacts with Inuits. Considering the richness of the surrounding waters, the island was often visited by whalers – mainly Englishmen and Scotsmen.

5. Danes

In 1721 a joint Danish- Norwegian expedition led by Hans Egede was sent to Greenland in order to contact the previous colonists of the island. At that time they did not know what happened to those people. The above mentioned goal was not accomplished, but a new settlement was established – “Good Hope” (Godthåb )- now Nuuk. That expedition began a new phase in the history of Greenland – a phase that still lasts and undoubtedly will end by obtaining by Greenland independence. Together with the colonization of the island the Danes started also the period of isolation from other than Danish influences in trade and settlement. This period lasted till 1953, when Greenland became part of Denmark.  As a result of that Greenlanders were able to sit in the Danish parliament and all citizens of the island were given the same rights as native Danes.

It is worth to mention that territory claims to the north-east part of the island were raised by Norwegians. As a result of mediation held before World War II the whole island was admitted to Denmark.

The Second World War brought the presence of American soldiers. Up till now there is a military base in Thule, the rest were closed. Unfortunately the signs of their presence are still visible.

In 1985 Greenland left the European Union but still remains part of Denmark. This move was motivated by the objection against the union policy concerning fishing, which opened the waters surrounding Greenland for foreign, European fleets. That objection was the beginning of the Greenlanders aspiration to become an independent country. Lately in a referendum Greenlanders decided about greater independence from Denmark, which may probably lead to the independence of the island. The supporters of such solution base the independence and future of the island on natural resources which may lie in the ice sheet and in global warming – by the melting the resources may be more accessible.

Resources: